“Poza wymianę wszelkich znaków”

XV Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy
im. Henryka Wieniawskiego (I)
– relacja Grażyny Banaszkiewicz

Komunikacja między ludźmi nie odbywa się jedynie za pomocą słów. Muzyka, a zwłaszcza dźwięk skrzypiec, wychodzą daleko poza wymianę wszelkich znaków – pisze w konkursowym katalogu dyrektor owych tu w Poznaniu, a odbijających się medialnym echem na całym świecie, skrzypcowych rywalizacji Andrzej Wituski. Stwierdza dalej: Głos skrzypiec sprawia, że człowiek nie jest samotny, czuje radość życia.

Znakomity wirtuoz skrzypiec, Yehudi Menuhin, powiedział goszcząc przed laty w Poznaniu, że „skrzypce pokojowej misji muzycznej łączą ludzi na całym świecie!”

Potwierdzeniem tych słów jest fakt, że muzyka Henryka Wieniawskiego¹ – obywatela świata – rozbrzmiewa już niemal dwieście lat na wszystkich kontynentach, jest doceniania, miłowana zarówno przez muzyków, jak i melomanów.

Sam Wieniawski wielokrotnie gościł i koncertował w Poznaniu, skomponował też „Souvenir de Posen op.3” – mazurek „Pamiątka z Poznania”.

Dzisiaj Wieniawski jest jednym ze znaczących symboli miasta, czy jak się to obecnie formułuje – jego marką. Fragment jego Poloneza A-dur każdorazowo powitalnie jako sygnał Konkursu rozbrzmiewa w Auli UAM inaugurując kolejne spotkanie w czystej muzycznej rywalizacji.

Poznański Konkurs jest najstarszym w świecie konkursem skrzypcowym. Przy czym pierwszy konkurs odbył się w 1935 r. w Warszawie, z inicjatywy bratanka artysty Adama Wieniawskiego, pragnącego utrwalić pamięć o swoim stryju, propagować jego muzykę.

Laureatką tamtego konkursu została Francuzka Ginette Neveu.²

Od 1952 roku Konkurs w cyklu pięcioletnim organizowany jest w Poznaniu przez Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego.

W preselekcjach od tegorocznych zmagań pojawiło się blisko 250. Kandydatów. Spotykał się z nimi praktycznie na wszystkich kontynentach Maxim Vengerov³.

Ostatecznie do Konkursu staje bez mała 50. skrzypków.⁴ Wielu z krajów Azji, co mocno zaintrygowało zebranych na konferencji prasowej, dociekali, czy rzeczywiście Japończycy, Chińczycy, Koreańczycy, także Kazachowie, czy muzycy z Azerbejdżanu, z ugruntowaną tysiącletnią tradycją jakże inną w swojej strukturze i sposobie wykonywania (nazwano go ekwilibrystycznym) muzyki Wschodu, rozumieją niuanse warstw muzycznych kompozycji europejskich ?

Vengerov – i w tym roku przewodniczący konkursowego jury^, odsłaniając tryb spotkań preselekcyjnych: 15 minut muzyki, 5 minut rozmowy – na przykładach konkretnych utworów, z którymi on sam w latach nauki i pierwszych konkursów się zmagał, np. Bacha, Bethovena, Sibeliusa, odwołał się do tego co przekaz muzyczny niesie, jako właśnie ten przekaz pozasłowny, nie tyle wiążący się z techniką, ale co z tym co mamy tu – wskazał swoje serce. Podkreślał, że oczywiście ważne jest to jak traktuje się partyturę i instrument, niemniej ostatecznie poruszają nas emocje. Jeżeli muzyk potrafi je w nas uruchomić,przebija się, zdobywa publiczność. Na tym ostatecznie polega osobowość, że swoją barwę, swoją duszę dajemy muzycznemu zapisowi.

Absolutnie w trakcie przesłuchań poprzedniego konkursu porwała wszystkich Koreanka Soyoung Yoon. Pamiętam, jak wbiegłam do jej garderoby zaraz po pierwszym etapie tych przesłuchań. Miała załzawione oczy, nie była z siebie zadowolona, nie dowierzała, gdy mówiłam, że fascynuje swoją grą. Z etapu na etap nabierała pewności siebie. W finale, już z nagrodą, promieniała. Ponieważ „spotykamy” się na fb, mam wgląd w jej drogę po świecie.

Nagroda otworzyła jej sale koncertowe, jest także jurorem. Cztery lata temu wystąpiła w Katowicach. Wtedy po raz pierwszy – jak sama dzisiaj relacjonuje – znowu z wielką tremą, bo przecież ze światową sławą, z legendą współczesnej muzyki, Krzysztofem Pendereckim.

Do tego ona grała trudnego Szymanowskiego. – Po koncercie poszli na kolację. Okazało się, że Krzysztof Penderecki jest bardzo otwartym, ciepłym człowiekiem, ze swadą opowiadającym anegdoty o wielkich muzykach, których zna, znał za ich życia, osobiście – o Idzie Haendel, Mścisławie Rostropowiczu, Yehudim Menuhinie …

Dzisiaj Soyoung Yoon jest już wyraźnie solistką świadomą swoich możliwości, błyskotliwie odnajdującą się w kontaktach medialnych, no i pięknie się rozwijającą, czego dała przykład w takcie Koncertu Inauguracyjnego Razem z Soyoung Yoon wystąpiła orkiestra Deutsche Kammerphilharmonie z Bremy, którą Krzysztof Penderecki, w tym roku także honorowy przewodniczący jury Konkursu im. H. Wieniawskiego, poprowadził.

Zastanawiałam się, czy mam iść na koncert, jako że mimo akredytacji miałam się czaić i podsiadać wolne miejsca, czy z szacunku dla swojego jakby nie było wieku i jednak dorobku, oddać się medialnej możliwości wysłuchania Krzysztofa Pendereckiego „Adagia na smyczki III Symfonii”, Ludwiga van Beethowena „Koncertu skrzypcowego D-dur op. 61 oraz Antoniego Dvořáka „VIISymfonii d-moll op. 70”.

Wybrałam drugi wariant i, jedyne czego żałuję, to tego, że nie dane mi było wyściskać Soyoung Yoon, jak te pięć lat temu zaraz po I etapie konkursu.

Jest wspaniała, zniuansowana w nastrojach, napięciach, muzycznych frazach; delikatna i mocna zarazem. I wyraźnie, o czym już wspomniałam, dużo, dużo pewniejsza siebie.

Także z relacji medialnych dowiedziałam się, że nikt nie reprezentował na inauguracji patrona Konkursu, to jest prezydenta RP, ale że w dalszych fotelach dostrzeżono prof. Andrzeja Rzeplińskiego.

Tak – muzyka wysyła znaki pozasłowne.

No i rozpoczęły się w niedzielny poranek (9 października) przesłuchania konkursowe. Pierwsze numery wylosowali: Hattori Mone (Japonia), 17 lat, uczennica A. Suzuki, A. Tatsumi i Z.Brona, nr katalogowy 11, Asieieva Hanna (Ukraina), – 29 lat, absolwentka, z wyróżnieniem, Narodowej Akademii Muzycznej im. P. Czajkowskiego w Kijowie nr katalogowy 1 oraz Malesza Anna (Polska), 24 lata, studentka Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu w klasie skrzypiec M. Naranowskiego, nr katalogowy 26.

Kciuki trzymamy za wszystkich ! Przesłuchania będą odbywały się codziennie w dwóch turach. Skrzypaczki i skrzypkowie rywalizują ze sobą wykonując utwory największych kompozytorów, m.in. Beethovena, Bacha, Mozarta, Ernsta, Schumanna, Czajkowskiego czy Pendereckiego. Oraz oczywiście Henryka Wieniawskiego, którego utwory pojawią się na każdym z czterech etapów przesłuchań. Finaliści będą musieli wykonać jeden z jego koncertów skrzypcowych.

Rywalizacja jest dynamiczna, odbywa się w czterech etapach. W pierwszym muzycy występują solo, w drugim z towarzyszeniem fortepianu, w trzecim z Orkiestrą Kameralną Polskiego Radia “Amadeus”, a w finale z orkiestrą filharmonii.
Zwycięzcę konkursu wyłoni 15-osobowe międzynarodowe jury⁵.

Jest o co walczyć: pula nagród wynosi 100 tys. euro. Zwycięzca może liczyć na 30 tys.

Do tego dochodzą liczne nagrody specjalne, w tym krytyków i publiczności.

Konkurs w niedzielę, 23 października, zakończy Gala i Koncert Laureatów.

Ze zwycięzcami zagra Orkiestra Filharmonii Poznańskiej im. T. Szeligowskiego pod batutą Marka Pijarowskiego.

A że muzykę rozumiemy poza wszelkimi znakami, w formę obrazu, grafiki, czy rzeźby zamykają ją też artyści plastycy. – “Zobaczyć Dźwięk”  – to wystawa otwarta w przeddzień inauguracji 15. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego w Galerii PROFIL CK ZAMEK , wystawa zorganizowana z inspiracji Fundacji Rozwoju Miasta Poznania. – W trakcie wernisażu na skrzypcach grała uczennica Zespołu Szkół Muzycznych w Poznaniu  Marta Mazur, grała intrygująco, co powodowało, że wiele osób zadawało jej pytanie o start w przyszłych Konkursach im. H. Wieniawskiego. Oblewała się nieśmiałym rumieńcem. Ale przecież wszystko jest możliwe, gdy ma się – talent, wytrwałość i serce.

.
Grażyna Banaszkiewicz

.

.

¹Skrzypek, kompozytor i pedagog. Urodzony 10 lipca 1835 w Lublinie, zmarł 31 marca 1880 w Moskwie.

Ważniejsze kompozycje (według Polskiego Związku Informacji Muzycznej, ZKP:

“Grand caprice fantastique sur un thème original” op. 1 (1847)

“Wariacje” na temat własnego mazurka (ok. 1847)

“Aria z wariacjami E-dur” (przed 1848)

“Fantazja i wariacje E-dur” (1848)

“Nocturne pour violon seul” (1848)

“Romance” (ok. 1848)

“Rondo alla polacca e-moll” (1848)

“Allegro de sonate, presto pour violon et piano concertant”op. 2 (1848?)

“Duo concertant na temat z opery ‘Łucja z Lammermooru’ Donizettiego” (ok. 1850)

“Duo concertant na temat hymnu rosyjskiego A. Lwowa” (ok. 1850)

“Duo concertant na temat rosyjskiej melodii ludowej” (ok. 1850)

“Fantazja na temat z opery ‘Prorok’ Meyerbeera” (ok. 1850)

“Mazur wiejski” (ok. 1850)

“Fantazja na temat z opery ‘Ryszard Lwie Serce’ Grétry’ego” (ok. 1851)

“Duet na tematy finlandzkich pieśni” (ok. 1851)

“Dwa mazurki” (1851)

“Marsz” (1851)

“Wariacje na temat hymnu rosyjskiego” (ok. 1851)

“Wariacje na temat ‘Jechał Kozak zza Dunaju'” (ok. 1851)

“Première polonaise de concert D-dur” op. 4 (ok. 1852)

“Adagio élégiaque A-dur” op. 5 (ok. 1852)

“Souvenir de Moscou, deux romances russes” op. 6 (ok. 1852)

“Capriccio-Valse E-dur” op. 7 (1852)

“Grand duo polonais pour violon et piano concertant” op. 8 (ok. 1852)

“Romance sans paroles et Rondo élégant” op. 9 (ok. 1852)

“Premier grand concerto fis-moll” op. 14 (1852)

“Le Carnaval russe, improvisations et variations humoresques” op. 11 (ok. 1853)

“Deux mazourkas de salon: La champêtre” (1850?) et”Chanson polonaise” op. 12 (1853)

“Fantaisie pastorale” op. 13 (ok. 1853)

“Kujawiak a-moll” (1853)

“Wariacje na temat hymnu austriackiego” (1853)

“Souvenir de Posen, mazurek d-moll” op. 3 (1854)

“L’école moderne, etudes-caprices pour le violon seul” op. 10 (1854)

“Thème original varié” op. 15 (1854)

“Rozumiem”, pieśń na głos z fortepianem (1854)

“Souvenir de Lublin”, polka koncertowa (ok. 1855)

“Fantazja na temat z opery ‘Lunatyczka’ Belliniego” (ok. 1855)

“Scherzo-tarantelle g-moll” op. 16 (1855)

“Légende” op. 17 (ok. 1860)

“Deux mazourkas caractéristiques: Obertass et le Ménétrier” op. 19 (1860?)

“Etudes-Caprices na dwoje skrzypiec” op. 18 (1862)

“Fantaisie orientale a-moll” op. 24 (1862?)

“Fantaisie brillante sur ‘Faust’ opéra de Charles Gounod” op. 20 (ok. 1865)

“Polonaise brillante A-dur” op. 21 (ok. 1870)

“Wspomnienie z San Francisco” (ok. 1874)

“Deuxième grand concerto d-moll” op. 22

“Gigue e-moll” op. 23

“Kujawiak C-dur”

“Polonaise triomphale”

“Rêverie fis-moll na altówkę i fortepian”

² Ginette Neveu (ur. 11 sierpnia 1919 w Paryżu, zm. 28 października 1949 w San Miguel na Azorach – francuska skrzypaczka. Pochodziła z rodziny o muzycznych tradycjach.

³ Maxim Vengerov – wirtuoz skrzypiec i altówki, dyrygent i pedagog. Jeden z najwybitniejszych współczesnych artystów-muzyków.

⁴ Skrzypkowie zakwalifikowani do udziału w 15. Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego (w kolejności alfabetycznej):
Asieieva Hanna (Ukraina)
Bégin Marie (Kanada)
Bekmoldinova Zufina (Kazachstan)
Brabetz Christina (Niemcy) – rezygnacja
Burdzy Maciej (Polska)
Choi Jung Min (Korea)
Dziadek Weronika (Polska)
Girard Gregoire (Francja)
Gurevich Semion (Rosja)
Hall Amalia (Nowa Zelandia)
Hattori Mone (Japonia)
Hsu Luke (USA)
Jiang Yiliang (Chiny) – rezygnacja
Kim Bomsori (Korea)
Kitada Chihiro (Japonia)
Kotz Celina (Polska)
Kouznetsova Maria (Francja)
Kulibaev Erzhan (Kazachstan) – rezygnacja
Kuznetsov Alexander (Rosja/Szwajcaria)
Lavrov Stepan (Rosja)
Lee Marisol (Korea) – rezygnacja
Lin Kevin (USA)
Lin Richard (Tajwan/USA)
Lopatina Vera (Rosja)
Łaguniak Robert (Polska)
Malesza Anna (Polska)
Maszońska Amelia (Polska)
Mazur Jan (Polska)
Monasypov Rustem (Rosja)
Nagao Haruka (Japonia)
Nakamura Yukino (Japonia)
Okada Shuichi (Japonia) – rezygnacja
Okamoto Seiji (Japonia)
Omarli Kamran (Azerbejdżan) – rezygnacja
Orlik Anna (Polska)
Park Grace (USA) – rezygnacja
Rabchewska Eva (Ukraina)
Rimon Hadar (Izrael)
Rong Xingzhou (Chiny)
Roussine Alexis (Francja)
Selalmazidis Arsenis (Rosja/Grecja)
Suho Ryosuke (Japonia)
Syrnicka Maja (Polska)
Tchumburidze Veriko (Gruzja/Turcja)
Terauchi Shiori (Japonia)
Toki Yuna (Japonia)
Włoszczowska Maria (Polska)
Zatsikha Vasyl (Ukraina)

⁵W skład tegorocznego jury wchodzą: Alena Baeva, Zakhar Bron, Bartosz Bryła, IIya Gringolts, Robert Kabara, Dong-Suk Kang, Konstanty Andrzej Kulka, Marios Papadopoulos, Mayumi Seiler, Kyoko Takezawa, Akiko Tatsumi, Vera Tsu-Wei-Iing, Peter Zazofsky.

Przewodniczący jury – Maxim Vengerov. Przewodniczący honorowy – Krzysztof Penderecki.