Urodziłam się na największym gruzowisku powojennej Europy – ruinach Warszawy zrównanej z ziemią przez Niemców po zrywie Powstania Warszawskiego 1944 roku. Po jego upadku miasto zostało zgruzowane w ponad 85% (tradycyjnymi metodami; splądrowane, wypalone, wyburzone brama po bramie, dom po domu) tj. na skalę większą niż symboliczna Hiroshima (79% zniszczeń jedną powietrzną bombą atomową). „Mieszkając dzisiaj w tym mieście i chodząc po jego ulicach nie zdajemy sobie sprawy, że stąpamy po wielkim cmentarzysku, że niemal w każdej grudce warszawskiej ziemi są prochy i krew jego mieszkańców” pisze historyk Marek Sokołowski („Varsovia Semper Invicta – Pamięć i nadzieja”). W gruzach Warszawy pozostali na zawsze rozstrzelani i spaleni moi bliscy.
Historia Warszawy – to historia mojej rodziny. Dziadek walczył w „Cudzie nad Wisłą” (1920 r.). W Powstaniu Warszawskim 1944 r., jako łączniczka i sanitariuszka na Starym Mieście walczyła moja mama – harcerka 19-tej Praskiej Drużyny im. Emilii Plater – Szarych Szeregów. 31.08.1944 r. wraz z jej matką gnana z ludnością cywilną; przez Wytwórnię Papierów Wartościowych (ul. Sanguszki) i kościół św. Wojciecha (Wola) do obozu przejściowego w Pruszkowie – Dulag 121. Stamtąd obie wywiezione pociągiem do niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbrück. W Ravensbrück więzione od 4 września 1944 r. do 25 kwietnia 1945 r. (Nr. obozowy 63 440, 63 442). Poddawane pracy przymusowej w fabryce Neustadt-Gleve, Mecklenburg. Zachorowała na tyfus, leżała na rewirze. Uratowana przez lekarkę Janinę Węgierską – Paradecką. 25 kwietnia 1945 r. dzięki inicjatywie hrabiego Folke Bernadotte zabrana przez Szwedzki Czerwony Krzyż pierwszym transportem, z matkami i niemowlętami białymi samochodami do Danii, następnie do Szwecji…
Dzisiaj obchodzimy 80-tą Rocznicę Powstania Warszawskiego. W trakcie II Wojny Światowej byliśmy wielokrotnie „ubogacani” kulturą przez naszych sąsiadów: pracą przymusową, obozami koncentracyjnymi, krematoriami, masowymi egzekucjami na ulicach, ludobójstwami jak „Rzeź Woli”, destrukcją miasta w Powstanie Warszawskie i bezpośrednio po Powstaniu… Nasi rodzice doświadczyli tych działań bezpośrednio. Przekazali nam bolesne engramy… Po wojnie próbowali odbudowywać życie broniąc się NIEPAMIĘCIĄ … Czy NIE-PAMIĘTANIE uchroni nas dzisiaj? Dlaczego nie uczymy się z tak ciężko opłaconych przez nasze rodziny lekcji udzielonych nam przez sąsiadów? Kurator wystawy Jerzy Teper postawił pytanie: A dziś – o naszej polskiej “przyszłości” znowu mają decydować – inni? Jak twórcy – plastycy dziś odnoszą się do Powstania ? Na wystawie „1944 Powstanie Warszawskie” – w swoich grafikach opowiadam historię mojej mamy.
Hanna Haska,
córka Heleny Królikowskiej-Sobótka, łączniczki, sanitariuszki Szarych Szeregów, więźniarki KL Ravensbrück
„1944 POWSTANIE WARSZAWSKIE – malarstwo – rzeżba 2024”
Galeria WIEŻA
parafia p.w Wniebowstąpienia Pańskiego
Ursynów, Al. KEN 101, Warszawa
Wernisaż: 24.08.2024 godz. 18:00
Wystawa: niedziele 25 sierpnia oraz 1, 8, 15, 22, 29 września, w godz. 16.00 – 21.00
ENGRAMS OF MEMORY
I was born in the largest rubble pile of post-war Europe – the ruins of Warsaw, razed to the ground by the Germans after the Warsaw Uprising in 1944. After its fall, over 85% of the city was reduced to rubble (using traditional methods: plundered, burned, demolished gate by gate, house by house), i.e. on a scale larger than the symbolic Hiroshima (79% destruction by a single aerial atomic bomb).”Living in this city today and walking its streets, we do not realize that we are walking on a huge graveyard, that in almost every lump of Warsaw soil there are ashes and blood of its inhabitants” writes historian Marek Sokołowski (“Varsovia Semper Invicta – Memory and Hope”). In the ruins of Warsaw my loved ones remained shot and burned forever.
The history of Warsaw – is the history of my family. Grandpa fought in the “Miracle on the Vistula” (1920). My mother fought in the Warsaw Uprising in 1944 as a liaison officer and paramedic in the Old Town – the scout from the 19th Praga Troop named after Emilia Plater – Grey Ranks. On August 31, 1944, she and her mother were driven with the civilians; through the Security Printing House (ul. Sanguszki) and St. Wojciech’s Church (Wola) to the transit camp in Pruszków – „Dulag 121”. From there, both were taken by train to the German Ravensbrück concentration camp. Imprisoned in Ravensbrück from 4 September 1944 to 25 April 1945 (camp no. 63 440, 63 442). Subjected to forced labor in a factory in Neustadt-Glewe, Mecklenburg. She fell ill with typhus and was placed in the hospital. Saved by doctor Janina Węgierska-Paradecka. On April 25, 1945, thanks to the initiative of Count Folke Bernadotte, she was taken by the Swedish Red Cross in the first transport, with mothers and babies in white cars to Denmark, then to Sweden…
Today we celebrate the 80th Anniversary of the Warsaw Uprising. During World War II, we were repeatedly “enriched” with culture by our neighbors: forced labor, concentration camps, crematoria, mass executions in the streets, genocides such as the “The slaughter of Wola”, the destruction of the city during the Warsaw Uprising and immediately after the Uprising. Our parents experienced these actions firsthand. They passed to us painful engrams… After the war, they tried to rebuild their lives by defending themselves with NOT – REMEMBERING… Will oblivion protect us today?… Why don’t we learn from the lessons our neighbors have taught us, hard-earned by our families? The curator of the exhibition, Jerzy Teper, asked the question: And today – our Polish “future” is again to be decided by – others? How do visual artists today refer to the Uprising? At the exhibition “1944 Warsaw Uprising” – in my graphics I’m telling the story of my mother.
Hanna Haska, daughter of Helena Królikowska-Sobótka, liaison officer, nurse of the Grey Ranks, prisoner of the Ravensbrück concentration camp
