To w tym – o pięknem przypowieść ma leży!…
I tak ja widzę przyszłą w Polsce sztukę,
Jako chorągiew na prac ludzkich wieży,
Nie jak zabawkę ani jak naukę,
Lecz jak najwyższe z rzemiosł apostoła
I jak najniższą modlitwę anioła
Cyprian Kamil Norwid „Promethidion – Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem”. Bogumił – dialog, w którym jest rzecz o sztuce i stanowisku sztuki. (W 1850 powstały dialogi Bogumił i Wiesław. „Prometidion” wydany w Paryżu w 1851 rokunakładem M. Dziekońskiej). „Sztuka poprzez ujawniane przez siebie piękno pomaga w pracy ludzkiej, humanizuje wysiłek, uszlachetnia go Bo piękno na to jest, by zachwycało/ Do pracy – praca, by się zmartwychwstało (Bogumił, w. 185-6). Piękno stanowi zatem cel i motywację pracy ludzkiej – pracy twórczej. Sztuka to kościół pracy, według Norwida nabiera ona cech symbolu, znaku uszlachetnionego ludzkiego trudu: I tak ja widzę przyszłą w Polsce sztukę,/ Jako chorągiew na prac ludzkich wieży (Bogumił, w. 333-334)”.
24 września 2021 r. przypada dwusetna rocznica urodzin Cypriana Kamila Norwida. W uznaniu zasług twórcy dla polskiej sztuki i polskiej kultury, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę ustanawiającą rok 2021 Rokiem Cypriana Kamila Norwida. W maju 2021 artyści współpracujący z „Galerią Wieża” przy Parafii p. w. Wniebowstąpienia Pańskiego na Ursynowie, w Warszawie prezentują swoje prace; malarstwo, grafika, rzeźba, dedykowane Cyprianowi Kamilowi Norwidowi. Opiekunem galerii jest artysta malarz Maria Wollenberg – Kluza. Kuratorem wystawy jest artysta rzeźbiarz Jerzy Teper. Jerzy wybrał werset z „Dialogu Promethidiona” na tytuł wystawy Piękno kształtem miłości jest.
Mam zaszczyt zaprezentować kilka własnych graficznych refleksji o naszym znakomitym, wielowymiarowym – nie zamykającym się ani w jednym warsztacie artystycznym, ani w jednej epoce historycznej – wielkim polskim twórcy; poecie, prozaiku, dramatopisarzu, rzeźbiarzu, malarzu i rysowniku. „Cyprian Kamil Norwid był jednym z najwszechstronniejszych polskich artystów. Na jego obrazowanie poetyckie wpływało malarstwo, rzeźba i muzyka. Przekładał Szekspira, Byrona i Dantego, posługiwał się szeroką, chociaż amatorsko zgromadzoną wiedzą m.in. z zakresu dziejów kultury, która była jedną z podstawowych płaszczyzn odniesienia w jego refleksji nad współczesnością”.
Na wystawie prezentuję kilka grafik z teki „C. K. Norwid”, w których kontynuuję nawiązywanie do referencji architektury tej wielkiej jak i tej małej – tj. rzeźby w przestrzeni publicznej. Tym razem na referencję bezpośrednią wybrałam brązową tablicę-epitafium ku czci C.K. Norwida, autorstwa Czesława Dźwigaja, z Krypty Wieszczów Narodowych w krakowskiej Katedrze. Czesław Dźwigaj – to artysta rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, reprezentat mojego pokolenia lat 50-tych XX wieku.. Reszta moich referencji nawiązuje do wielkich, uniwersalnych symboli architektonicznych kultur: Polskiej, Francuskiej, Włoskiej, Amerykańskiej oraz biblijnej Bliskiego Wschodu. Poprzez te kultury wędrował Norwid i budował swoje refleksje na temat tożsamości… Motyw przewodni moich grafik stanowi „Poniewierka”. „Poniewierka” była w czasach Norwida dominującym doświadczeniem większości polskich artystów; artystów-emigrantów błąkających się po obcych kulturach, artystów poszukujących własnych korzeni… i o dziwo, to doświadczenie pozostaje dzisiaj wciąż aktualne. Opatrzność i mnie wysłała na kontynent Ameryki. W latach 90-tych, na przełomie millenium, znalazłam się w Kanadzie i tutaj mogłam spotkać osobiście przedstawicieli powojennej emigracji – patriotycznego dwudziestolecia międzywojennego. Dzięki nim odnalazłam te wartości, których nie mogłam odnależć w powojennej Polsce. Na drodze moich podróży, odkrywania narodowych skarbów napotkałam poezję C. Kamila Norwida, Przesłania Norwida zainspirowały mnie i posłużyły jako wprowadzenia do moich pierwszych realizacji artystycznych. Żeby jednak zaistnieć jako cytaty w strefie angielsko-języcznej potrzebowałam przekładu. Przekłady poezji – to najtrudniejsza forma przekładu. Polega na znajdywaniu symboli jednej kultury na porównywalne symbole docelowej. I tutaj Opatrzność skierowała moje kroki w roku 2000 do Kongresu Polonii Kanadyjskiej na uroczystość wręczania nagrody Fundacji im. Turzańskich wybitnemu tłumaczowi poezji Norwida – Adamowi Czerniawskiemu. Te niezwykłe spotkania zobligowały mnie do podjęcia moich zmagań o niepoddawanie się rugowaniu z pola sztuki „czystej” tj. tej nie podlegającej domenie komercyjnej.
Minęły lata, a dzisiaj Norwidowska refleksja nad współczesnością nie traci aktualności – nawet nabiera głębszego wymiaru. Komercyjne przemiany cywilizacyjne nabierają rozpędu..a dla niepoznaki dostają kolorytu -magicznego.
Panująca pandemia stawia nas wszystkich przed podstawowymi wyborami etycznymi… W dobie pandemii nasz wernisaż odbędzie się na placyku pod galerią, obowiązują maski i dystans, ograniczona frekwencja, dezynfekcja rąk – etc…
Przystępując do napisania wstępu do prezentacji swoich grafik na wystawę – Piękno kształtem miłości jest – pokierowana przez kuratora sięgnęłam do „Promethidiona”. Natychmiast w „Dialogu Bogumiła” napotkałam cytat, który umieściłam jako swój – wprowadzający. Dopiero po fakcie, zastanowiłam się dlaczego akurat ten? I nasunęły mi się takie odpowiedzi: Po pierwsze – te rozważania Bogumiła nobilitują sztukę i artystę. Podnoszą rangę sztuki ale jednocześnie nakładają na artystę zadania, którym winien sprostać. Po drugie – na drugie imię nadano mi Bogumiła. Dzisiaj, na skutek doświadczającej mnie naszej Narodowej historii, kiedy potraciłam większość rodziny, nie mogę dociec, kto i dlaczego nadał mi to imię… Po trzecie – w „Dialogu” występuje porównanie do wieży – a przecież „Wieża” to nazwa galerii, która nas gości. Czyż nie jest to właśnie działalność Opatrzności?
Hanna Haska, 17.04.2021
