Kiedy mam sposobność udania się do Barcelony* – pierwsze kroki kieruję zwykle na Placa de la Sagrada Familia (pol. Świątynia Pokutna Świętej Rodziny)**, zwanym też Placa de Gaudi. To po prostu osobisty rytuał.
Związek Gaudiego z naturą był niemal duchowy – czytam w opracowaniu jego życiorysu zamieszczonym w katalogu do wystawy, która jest i niezmiernie obszerna i po prostu magiczna !***
A mówię o ekspozycji ANTONI GAUDI w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu.
– Cóż to za wyprawa ! (mnożę tu wykrzykniki, ale znających twórczość architektoniczną, projektową, artystyczną tego hiszpańskiego geniusza sztuki to nie powinno dziwić – on najzwyczajniej fascynuje, zachwyca, budzi podziw i respekt. Mamy bowiem do czynienia z absolutnie nieprzeciętną wrażliwością, wyobraźnią, dokonaniami tegoż wizjonera miejskich obiektów.
Gaudi to jedna z tych naprawdę rzadkich osobowości o wszechstronnym spektrum swoich działań. – Ci, którzy byli w Hiszpanii, zwłaszcza w Barcelonie i Madrycie wiedzą o czym piszę, znają już dzieła Gaudiego z bezpośredniego kontaktu z oryginalnymi budowlami jego autorstwa, znają jego twórczość ze zwiedzania tamtejszych muzeów oraz oglądu ciągle trwającej budowy kościoła Sagrada Familia według pozostawionych przez Gaudiego rysunków, projektów, planów.
I z całą pewnością byli już oni na Zamkowej wystawie przygotowanej z dużym rozmachem, ale i dużą pieczołowitością, z odkrywaniem dla wielu z nas dokonań Gaudiego, o których jednak nie mieliśmy pojęcia!
Zatem, po kolei, od biografii poczynając:
– Antonio Gaudi urodził się 25 czerwca 1852 roku w rodzinie rzemieślniczej. – Jego ojciec parał się kotlarstwem. Po przeprowadzce z rodzinnego Reus i rozpoczęciu studiów architektonicznych w Barcelonie, mieście, które stało się z czasem jego miastem również jako terenem architektonicznych jego przeobrażeń – by się utrzymać łączył naukę z pracą zarobkową.
Kiedy zaczynał realizować swoje zadziwiające, niełatwe, bo finezyjne bardzo w detalach projekty, stał się jednym z najbardziej znanych o mocnym osobistym profilu hiszpańskich architektów, secesyjnych inżynierów.
Gaudi w swojej głęboko religijnej epoce był także osobiście niezmiernie zaangażowany w życie Kościoła Katolickiego, i to do tego stopnia, że pośmiertnie rozpoczęto jego proces beatyfikacyjny!
– Studiował i pracował, co wyżej wspomniałam, w Barcelonie, gdzie, co też już nadmieniłam, powstała większość jego budowli będących sądzę najważniejszymi atrakcjami tego pięknego, o wyraźnym , cechowanym pięknem, charakterze miasta. Jakkolwiek budynki Antonio Gaudiego znajdujemy i w innych rejonach, innych miastach Hiszpanii. Należy więc także i w Madrycie bacznie rozglądać się dokoła siebie. A i poza Madrytem. Mniejsze miejscowości również zostały obdarzone przez Gaudiego jego szlachetnie pięknymi obiektami.
Nadto – wiele z tych jego realizacji do dziś zachowało się w fantastycznie doskonałym stanie!
Ale jaka jest biografia Gaudiego?
– Swoją przygodę z edukacją rozpoczął w rodzinnym mieście – Reus. Uczęszczał do szkoły pijarskiej, o której często wspominał w późniejszych latach. Jak sam mówił – szkoła zaszczepiła w nim miłość do nauki chrześcijańskiej, która odcisnęła spore piętno na jego pracy oraz późniejszym stylu Gaudiego – powtarzam – mocno, rozpoznawalnie zarysowanym !
Już w początkach swojej przygody w pracy architekta Gaudi nie mógł narzekać na brak zleceń. W ofertach współpracy z Antonio Gaudim, przewijały się konstrukcje różnego rodzaju. Dzięki zacieśnionej współpracy z Martorellem miastem w Katalonii, w prowincji Barcelona i comarca Baix Llobregat. miał sporo zamówień – projektował płoty, mury czy bramy wjazdowe.
Już wtedy zaczął rzucać się w oczy przecież de facto dopiero rozwijający się, a może i dopiero raczkujący i rokujący styl Gaudiego. W każdym razie zlecono m dwa projekty – projekt gabloty sklepu z rękawiczkami oraz projekt osiedla domków robotniczych’ Ona zaprezentowano na Wystawie Światowej w Paryżu w roku 1878.
To wydarzenie było przełomem w jego karierze. Do Gaudiego zaczęło spływać coraz więcej propozycji współpracy – można wręcz uznać, że stał się on jako twórca rozchwytywany.
I tak, w 1883 roku Gaudi wszczął prace nad budynkiem Casa Vicens, który miał być domem bogatego katalońskiego przedsiębiorcy– Manuela Vicensa.
Został ukończony on w roku 1888 i do dziś jest powszechnie uważany za swoisty manifest misternej, nawarstwionej pracy Gaudiego.– Budowla zaskakiwała swoją innowacyjnością i świeżością. Była swego rodzaju zapowiedzią nowego stylu w architekturze, nowego stylu który swoją pełnię miał pokazać już w najbliższych latach. Bo Antonio Gaudi nie próżnował.
Od 1890 roku rozwinął własny styl, reprezentujący swoistą odmianę modernizmu, w którym intrygująco starał się łączyć nowatorstwo rozwiązań konstrukcyjnych (np. zastosowanie łuków parabolicznych), ze swobodnym plastycznym ukształtowaniem całej bryły budynku.
Wyraźną ideą Gaudiego było twórcze kontynuowanie osiągnięć architektury gotyku przy zachowaniu jej wewnętrznych, symbolicznych treści.
Jego styl można określić mianem rzeźbiarskiego i secesyjnego. To niezmiernie charakterystyczne budowle, nawiązujące do form organicznych. Gaudi wprowadzał chętnie do swych budowli płynne, faliste linie, nieregularne rzuty, fantastyczne rzeźbiarsko ukształtowane elementy architektoniczne i bogate efekty kolorystyczne. Przykładem może być wiele budowli takich budynków podziwianych do dzisiaj. A są to między innymi: Casa Calvet, Casa Battlo, Casa Mila czy Parku Guell, no i Sagrada Familia – największe osiągnięcie Antonio Gaudiego!
W swojej długiej i bogatej karierze architekta Gaudi zaprojektował naprawdę wiele charakterystycznych i legendarnych dziś obiektów. – Głównym osiągnięciem jest niewątpliwie słynny kościół Sagrada Familia w Barcelonie, którego budowa bezustannie według jego planów i wskazówek trwa po dziś dzień !, który jest definicją architektury w pojęciu, w autorskim założeniu Gaudiego.
Jakkolwiek w całej swojej twórczości projektował przede wszystkim domy mieszkalne.
Początkowo cechował je popularny wówczas eklektyzm, czyli – mieszanie cech wszystkich poprzednich stylów. Niemniej już wtedy Gaudi tworzył, powołał rodzaj absolutnie własnej odmiany tegoż eklektyzmu.
Przykładem jest wspomniany wyżej, opisywany w literaturze dotyczącej światowej architektury obok innych śmiałych i osławionych projektów – dom Casa Vincens (Vincens to nazwisko właściciela). Jego budowa trwała przez lata 1883 do 1888 , a który sprawia wrażenie, jakby był lepiony z małych kolorowych kamieni.
Dzisiaj pisze się o nim, iż jest przykładem eklektyzmu „gaudiowskiego”.
Do innych tego typu budowli Antonia Gaudiego należą także (wśród wielu innych !): pałac Güell (1885-1889) i pałac biskupi w Astorga (1887-1893).
=
Mniej więcej w latach dziewięćdziesiątych dziewiętnastego wieku w Europie zaczyna powszechnie panować secesja.
Gaudi na stałe porzuca eklektyzm i zaczyna tworzyć w duchu nowego stylu.
Nie projektował jednak budowli czysto secesyjnych. Stworzył swoją odmianę tego stylu.
Casa Mila w Barcelonie (jeden z najsławniejszych i najpiękniejszych domów świata ! – GB), to przykład już rozwiniętego ‘”gaudizmu”.
Secesja Gaudiego wyróżniała się poszukiwaniem przez architekta nowych rozwiązań, głównie technicznych. Poza tym bardzo był on zafascynowały i architekturą gotyku.
W ostatnim okresie swojej twórczości niezmiernie często wprowadzał do realizowanych przez siebie projektów elementy i tego stylu.
Nie był to bynajmniej historyzm, polegający na kopiowaniu wcześniejszych stylów.
Gaudi stworzył w ten sposób coś pośredniego między secesją a gotykiem. Pragnął dalej rozwijać styl średniowieczny, który nagle został przerwany, zagłuszony przez wybuch renesansu.
Gaudi miał jednak kilka zastrzeżeń do samego gotyku. Przede wszystkim fascynowała go strzelistość wież. Uznał jednak, że duże ilości zdobień, które pojawiały się w późnym gotyku, już były zapowiedzią jego upadku.
=
Niemniej Antonio Gaudi postanowił w swoich projektach przywrócić gotyk, wcześniej jednak oczyścić go z tego, co jemu się nie podobało.
Na przykład – za wszelką cenę chciał się pozbyć zewnętrznych łuków przyporowych, tak często pojawiających się we francuskich katedrach gotyckich.
W tym celu poszukiwał innych rozwiązań technicznych. Łuki te stosowano, aby przenosić ciężar rozległych sklepień na grunt. Musiały być budowane, ponieważ wewnętrzne filary nie mogły tego zrobić same, a nie chciano przenosić ciężaru na ściany, by nie rezygnować z dużych okien.
Gaudi prowadził więc własne, domowe eksperymenty z przenoszeniem ciężarów na różne elementy. Przysposobił do tego jeden ze swoich pokoi, w którym zawieszone były skomplikowane sieci ciężarków i sznurków.
Ów system ten pozwolił Gaudiemu na eksperymenty nad rozwiązaniami technicznymi i wynajdowanie tych najlepszych miejsc bez przeprowadzenia długotrwałych obliczeń, tym bardziej używania nieistniejących wówczas komputerów do wykonywania wizualizacji, symulacji wirtualnych …
=
Owocem owych eksperymentów Antonio Gaudiego, jego długotrwałych badań, doświadczeń, pomiarów, rysunków, przemyśleń stała się Sagrada Familia – kościół Świętej Rodziny, który był już wcześniej budowany, jednakże dopiero kiedy nadzór nad pracami przekazano Gaudiemu, stał się on dla niego realnym spełnianiem marzeń związanych z rozwijaniem gotyku.
– Bryła tego kościoła sprawia wrażenie, jakby była ulepiona i lepiona z gliny. Dla Gaudiego okazała się dziełem jego życia. Z tym kościołem najczęściej, czy wręcz głównie wiąże się jego nazwisko. – Budowa katedry Gaudiego wciąż trwa !
Sam zresztą mawiał, iż „Katedry nie buduje jeden człowiek, ale jest ona dziełem wielu pokoleń”. Sagrada Familia jest tego przykładem ! Prace nad jej ukończeniem trwają cały czas, po dziś dzień. A mimo że ciągle mnie skończona (albo i dlatego !), to dla Barcelony stała się takim samym symbolem, jakim jest wieża Eiffla dla Paryża.
=
Antonio Gaudi potrącony został przez tramwaj 10 czerwca 1926 roku. Wskutek tego potrącenia zmarł. W historii sztuki zapisał się jako jedna z najwybitniejszych, najbardziej rozpoznawalnych i podziwianych postaci w historii sztuki. Genialny architekt, wizjoner, „czarodziej architektury”.
Jego modernistyczne, wręcz rewolucyjne koncepcje architektoniczne, nade wszystko nieprzeciętny talent – wzbudzały i nadal wzbudzają – ogromne zainteresowanie i emocje odwiedzających Barcelonę turystów z całego świata.
=
Wystawa w CK ZAMEK prezentuje około 150. eksponatów (plany, makiety, rysunki, rzeźby, meble, elementy architektoniczne, ceramikę, fotografie, wideo, mapping), pochodzących tak z kolekcji hiszpańskich instytucji publicznych, jak i zbiorów prywatnych. – Jest pierwszą
w Polsce, zarazem największą dotąd w Europie, tak obszerną prezentacją dokonań tego hiszpańskiego genialnego architekta, pełną wrażeń wędrówką po zadziwiającym świecie Antonio Gaudíego – poczynając od projektu spółdzielni La Obrera Mataronense przez Pałac Güell i domy Calvet, Batlló oraz Milà, aż do świątyni Sagrada Família, tego najbardziej znanego dzieła Gaudiego, jak już wspomniałam – cały czas według jego planów kontynuowanego dzieła. I wiem, że nie tylko ja będąc w Barcelonie kieruję swoje kroki ku tej budowli dla rozpoznania ile Katedry w miniom czasie znowu przyrosło, rozkwitło …
.
Grażyna Banaszkiewicz
– dziennikarz, reżyser –
O autorce:
Grażyna Banaszkiewicz – reżyser, dziennikarka, poetka, ur. 24.01.1953r. w Poznaniu, autorka Witryny Poetyckiej „Poszukiwanie” (1973), tomików wierszy „Mężczyźni od których umieramy” (1990, 1994), „Własne-cudze życie” (1998), „Wyznania-Bekenntnisse” (2003) oraz opowiadań drukowanych w prasie literackiej, a także scenariuszy telewizyjnych programów poetyckich i filmów dokumentalnych.
*Barcelona – miasto w północno-wschodniej Hiszpanii, w depatrurze Katalonia – nad Morzem Śródziemnym, około 110 km na południe od grzbietu Pirenejów i granicy hiszpańsko-francuskiej. Stolica prowincji o tej samej nazwie oraz wspólnoty autonomicznej Katalonii. Drugie co do wielkości miasto Hiszpanii, z liczbą mieszkańców wynoszącą 1 620 809 wewnątrz centrum administracyjnego. Zespół miejski Barcelony wykracza poza centrum administracyjne, z liczbą ludności wynoszącą 4 588 000, jest piątym co do wielkości zespołem miejskim w Unii Europejskiej. Cała metropolia ma około 5 milionów mieszkańców.
Założona jako rzymskie miasto w starożytności, w średniowieczu Barcelona stała się stolicą Hrabstwa Barcelony i Marchii Hiszpańskiej. – Obecnie miasto jest jednym z wiodących na świecie turystycznych, gospodarczych, targowo-wystawienniczych i kulturalno-sportowych centrów, stając się metropolią o znaczeniu globalnym. Barcelona bowiem jest dużym węzłem komunikacyjnym z jednym z największych portów morskich w Europie, międzynarodowym lotniskiem, które obsłużyło w 2019 roku ponad 52 miliony pasażerów, rozbudowaną siecią autostrad i linii kolei dużych prędkości, z połączeniem do i reszty Europy. Była też gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich 1992.
**Architektura (łac. architectura, od rchitector „buduję”, z greckiego „archi” „naczelny” i tekton, tj.: „budowniczy”) – ogół materialnych obiektów tworzonych przez człowieka, trwale związanych z określonym punktem powierzchni Ziemi służących zaspokojeniu jego potrzeb osobistych, a także społecznych.
Składowe architektury to obiekty takie jak rzeźba stojąca w ogrodzie, ławka, ogrodzenie, chodnik, budynek mieszkalny, budynki użyteczności publicznej, drogi, mosty, wiadukty, przepusty, wały, elektrownie, warownie itp. – W innym ujęciu mianem architektury określa się dyscyplinę organizującą i kształtującą przestrzeń w realnych formach niezbędnych do zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka. Osoby kształcące się w tej dyscyplinie, a także zawodowi architekci – często przypisują tej dyscyplinie rolę przodującą w stosunku do dyscyplin sztuki takich jak malarstwo i rzeźba.
*** Organizatorzy: Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, Miasto Poznań, Aurea Cultura, marzec – lipiec 2022
Zdjęcia autorki
