Nie ma drugiej takiej lalki, która tak jak ta, to jest jak Barbie, rozbudziła by najróżniejsze namiętności związane bezpośrednio z jej wyglądem, z wyglądem u wielu już nie to że dziewczynek, ale i … dojrzałych kobiet spojonych z Barbie w tym jak się ubierają, czeszą, jaki mają makijaż, jaki mają kolor i sposób upięcia włosów, ect, ect …
Barbie – lalka produkowana przez przedsiębiorstwo Mattel to jedna z najlepiej sprzedających się zabawek i jednocześnie najbardziej znanych lalek-ikon kultury masowej.
Tak, bezapelacyjnie to najpopularniejsza lalka na świecie.
Została stworzona w 1958 roku przez Ruth Handler na podstawie przeznaczonej dla dorosłych niemieckiej lalki Lilli. Zadebiutowała ona, ta lalka, 9 marca 1959 roku na nowojorskich targach zabawek, po wykupieniu praw do Lilli przez Ruth i Elliotta Handlerów, założycieli – tylko dla dalszej produkcji laki – przedsiębiorstwa Mattel.
Nazwa, imię Barbie zaś jest zdrobnieniem od imienia córki Ruth Handler – Barbary, dla której Ruth kupiła ów egzemplarz Lilli podczas pobytu w Szwajcarii. Pełne nazwisko lalki to Barbara Millicent Roberts. Niemniej stanowi ono tylko część wymyślonej biografii, w której występują między innymi chłopak Barbie – Ken i jej przyjaciółki – Midge oraz Teresa. Barbie ma również trzy młodsze lalki siostry o imionach Skipper, Stacie i Chelsea.
Ruth Handler, obserwując swoją córkę Barbarę bawiącą się papierowymi lalkami, zauważyła, że dziewczynka często dawała im role, postawy dorosłych, podczas gdy w tamtych czasach większość lalek-zabawek dla dzieci przedstawiało głównie niemowlęta.
Zdając sobie sprawę, że taka forma lalki może stanowić lukę na zabawkowym rynku zaproponowała swojemu mężowi Elliotowi, współzałożycielowi firmy zabawkarskiej – przywoływanej tu już Mattel – ideę lalki o dojrzałej figurze. Jego reakcja na ów pomysł, podobnie zresztą jak dyrektorów firmy, była zupełnie pozbawiona entuzjazmu. Ale Ruth obstawała przy swoim. Do tego, jak to się kolokwialnie mówi – podczas podróży ze swoimi dziećmi, Barbarą i Kenneth, Ruth Handlerów do Europy w 1956 roku natknęła się ona na niemiecką lalkę nazywaną Bild Lilli. Owa Lilli o figurze dorosłej kobiety okazała się dokładnym odzwierciedleniem wizji lalki jaką nosiła w swojej wyobraźni Ruth Handler. – Zatem od razu zdecydowanie kupiła trzy z tych lalek. Jedną podarowała córce Barbarze, natomiast pozostałe zabrała do firmy, do Mattel.
Lalka Lilli powstała w oparciu o popularną postać występującą w komiksach rysowanych przez Reinharda Beuthina dla gazety” Die Bild-Zeitung”. Po raz pierwszy została ta lalka sprzedana w Niemczech w 1955 roku, a mimo że wykreowana została z myślą o dorosłych, szybko stała się popularna również, a może i przede wszystkim wśród dzieci, którym podobało się przebieranie lalki w – osobno projektowane i sprzedawane – najróżniejsze i wręcz (według zamysłu producenta !) przyciągające uwagę nie pospolite stroje.
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych, Handler (za radą i pomocą znajomego, inżyniera Jacka Ryana) przerobiła projekt lalki, zarazem nadając nowej lalce i nowe imię – owo imię Barbie, po córce Ruth – Barbarze. Lalka zadebiutowała na Amerykańskich międzynarodowych Targach Zabawek w Nowym Jorku 9 marca 1959 roku. – Tę datę wpisano również jako oficjalne urodziny do „metryki” Barbie !
Firma Mattel nabyła prawa do Bild Lilli w 1964 roku, jednakże produkcja Lilli została zatrzymana. – Pierwsza lalka Barbie, ubrana w strój kąpielowy w czarno-białe paski i uczesana w zadziorny kucyk, była dostępna zarówno jako blondynka , jak i brunetka. No i od razu gdy została wprowadzona do sprzedaży to jako „nastoletnia modelka”, i to ze swoimi ubraniami tworzonymi przez projektantkę mody Charlotte Johnson, także pracującą dla firmy Mattel.
Pierwsze lalki Barbie produkowano w Japonii, a ich ubrania były szyte ręcznie przez otrzymujących zlecenia Japończyków pracujących w domach. Około 350 000 lalek Barbie zostało sprzedanych już w roku wszczęcia ich produkcji ! Dopiero w 2000 roku lalka otrzymała pępek. Nadmieniam te kwestie, poruszam je, bo dają obraz określonej obyczajowości tamtego czasu, czasu o znacznym jeszcze stopniu purytanizmu!
Pełne kreatywne nazwisko Barbie brzmi Barbara Millicent Roberts. W serii powieści wydanej przez Random House w latach 60. XX wieku, podane zostały nadto imiona jej rodziców i ich pochodzenie – George i Margaret Roberts z fikcyjnego miasteczka Willows w stanie Wisconsin.
W powieściach wydanych przez Random House, Barbie uczęszczała do liceum Willows High School, podczas gdy według książek Generation Girl wydanych przez Golden Books w 1999 roku uczęszczała do fikcyjnego liceum Manhattan International High School w Nowym Jorku (szkoły opartej na Stuyvesant High School, realnej, rzeczywiście istniejącej takiej szkole w Stanach).
Barbie mieszka w Malibu, w stanie Kalifornia. Ma chłopaka Kena, który po raz pierwszy pojawił się w 1961 roku. Para zerwała ze sobą w Walentynki 2004 roku, ale wrócili do siebie w Walentynki 2011 roku. Po zerwaniu z Kenem, Barbie przez pewien czas chodziła z Blaine’em – surferem z Kalifornii. Przyjaźni się też z siostrą Blaine’a, Raquelle. Najlepszą przyjaciółką Barbie jest Teresa, która zastąpiła jej pierwszą najlepszą przyjaciółkę,
Barbie ma również dużą rodzinę, która oczywiście zmienia się z upływem lat. Rodzicami Barbie są George i Margaret. Córka ma z nimi bardzo dobre relacje. W filmie „Barbie w świecie mody” poznajemy jeszcze jej ciotkę Millicent. Barbie ma też sześcioro młodszego rodzeństwa. Są to: Skipper, Todd, Tutti/Stacie, Chelsea, Kelly i Krissy, choć najczęściej Barbie pokazuje się ze Skipper, Stacie i Chelsea.
Barbie przedstawiono i jako miłośniczkę zwierząt. Miała ich, jak to w opowieściach bywa .., ponad 50. – koty, psy, konie, pandę, lwiątko i zebrę. Jej zwierzakami przedstawionymi w serii „Barbie: Life in the Dreamhouse” są też pies Taffy, kotka Blissa i klacz Tawny.
Lalka posiadała szeroki wachlarz pojazdów. Na przykład różowe kabriolety, przyczepy i jeepy. Posiada, ba! – licencję pilota! Dodatkowo jako stewardesa, obsługuje komercyjne linie lotnicze. Nie bez powodu i tu pokazano różne możliwości Barbie. To strona edukacyjna projektu, celem którego jest uświadamianie obcującym z lalką, że kobiety mogą w życiu przyjmować różne role, spełniać się w czym chcą i co lubią, co je rozwija, daje im satysfakcję.
Problemy i kontrowersje związane z lalką Barbie i jej rolą w życiu społeczeństwa zostały przedstawione w książce amerykańskiej socjolog Mary F. Roggrs ”Barbie jako ikona kultury”.
Ze względu na nierealne proporcje ciała stała się tematem debat dotyczących percepcji kobiecego wyglądu i cielesności. Falą krytyki została zalana przez amerykańskie feministki, które dopatrywały się w niej obiektu nadmiernej seksualizacji i skrajnej idealizacji kobiecego ciała. Utożsamianie kształtu ciała Barbie z idealnym wymiarem kobiecych proporcji zostało uznane za promowanie anoreksji. Specyficzny sposób życia lalki, prezentowany w produktach tej marki, przyczynił się również do promowania konsumpcjonizmu. Na rynku pojawiła się budząca kontrowersje ciemnoskóra Barbie Oreo, która była efektem współpracy z producentem ciastek Oreo. Oskarżono ten projekt o ukryte promowanie rasizmu, gdyż nazwa „oreo” skierowana do człowieka jest uznawana w Stanach Zjednoczonych za obraźliwe określenie osób czarnoskórych. Podupadający wizerunek lalki Barbie nie został podreperowany również przez lalkę Barbie na wózku inwalidzkim, która pomimo sukcesu medialnego związanego z promowaniem tolerancji szybko została wycofana ze sprzedaży, gdyż okazało się, że ze względu na rozmiar wózka Barbie ta nie jest w stanie zmieścić się w drzwiach jakiegokolwiek domku dla lalek, wyprodukowanego przez tę firmę… (sic).
Barbie Shero – to promocja pozytywnego obrazu kobiety.
Na przestrzeni lat pojawiały się lalki Barbie o wspomnianym już charakterze edukacyjnym i takie, które miały promować tolerancję. Wyprodukowano lalki Barbie w hidżabie, czy lalki w ciąży. Pozytywne rozwiązania dotyczące stereotypizacji wyglądu, jak i społecznej roli Barbie zaistniały, gdy w 2016 roku, kiedy to na rynku pojawiły się Barbie przystające do prawdziwych proporcji kobiecego ciała i Barbie Plus Size.
W 2015 firma Mattel wprowadziła serię jedno-egzemplarzowych lalek Barbie Shero (neologizm w języku angielskim: she + hero). – W tej serii powstają lalki oparte na wizerunkach kobiet (np. artystek, sportsmenek, aktywistek), które zmieniły (np. Celia Cruz) lub zmieniają oblicze świata (np. Samantha Cristoforetti). Na osoby prototypowe dla tej serii lalek – wzory do naśladowania przez dziewczynki – wybierane są kobiety z różnych krajów, m. in.: w 2018 podróżniczka, Polka dziennikarka Martyna Wojciechowska, w 2019 influencerka i kierowczni (nie lubię tych językowych dziwolągów, sztucznych odmian, ale one już funkcjonuję ! – GB) Iwona Blecharczyk, następnie w 2021 lekkoatletka Anita Włodarczyk.
Pierwszy film z udziałem lalki, stworzony przez DIC Entertainment oraz Saban Capital Group w roku 1987, nosił tytuł: „Barbie and the Rockers: Out of this World”, a był to trwający 50 minut musical. Według fabuły Barbie stała się liderką popularnej grupy rockowej. Ona i jej przyjaciółki z zespołu wyruszyły w trasę koncertową, finał której odbył się w Kosmosie! Kolejny film: –„Barbie and the Sensations: Rockin’ Back to Earth”, zrealizowany w tym samym roku, stanowił kontynuację pierwszego. W 1992 roku zrealizowano animację „Dance! Workout with Barbie”. – Po raz pierwszy wykorzystano wtedy elementy live-action. Stanowiąca nieoficjalny, trzeci film z serii produkcja zakończyła tę generację filmów z udziałem lalki Barbie. Od 2001 wytwórnia Mattel produkuje drugą generację filmów z Barbie. Zaczynając od „Dziadka do Orzechów”. To kontynuacje pełnometrażowe przygód tejże lalki. – Dlatego nie dziwią opinie obserwatorów rozwoju Barbie, twierdzące, że BARBIE długo nas jeszcze nie opuści , że ów wzór nieco naiwnego, mocno przerysowanego, na swój sposób luksusowego i wymagającego kociaka – kobiety zapatrzonej w siebie. – Bo tak ja ją odbieram …
Dlaczego tyle o Barbie ?
Otóż historia tej lalki w dużej mierze oddaje sytuację, historię statusu kobiet, stopniowo wybijających się na niezależność, na możliwość samostanowienia o sobie, poczucia swojej wartości i świadomości wyborów, włączania się w nurt życia społecznego, osiągania zawodowych, twórczych, organizacyjnych i w innych wymiarach zdobywanych satysfakcji, bez tuszowania swojej płci, i to z dumą, z poczuciem godności, wielowarstwowego smaku życia.
..
Grażyna Banaszkiewicz
– dziennikarz, reżyser –
..
O autorce:
Grażyna Banaszkiewicz – reżyser, dziennikarka, poetka, ur. 24.01.1953r. w Poznaniu, autorka Witryny Poetyckiej „Poszukiwanie” (1973), tomików wierszy „Mężczyźni od których umieramy” (1990, 1994), „Własne-cudze życie” (1998), „Wyznania-Bekenntnisse” (2003) oraz opowiadań drukowanych w prasie literackiej, a także scenariuszy telewizyjnych programów poetyckich i filmów dokumentalnych.
….
„Barbie. Nieznane oblicza” – Muzeum Sztuk Użytkowych w Zamku Królewskim (Góra Przemysła) w Poznaniu 9.03 – 30.07. 2023 – Wystawa „Barbie – nieznane oblicza” ukazuje rzadko omawiane wątki z ponad sześćdziesięcioletniego „życia” najsłynniejszej lalki świata. Jest też okazją do poznania historii kobiet, a zwłaszcza ich roli i znaczenia w społeczeństwie amerykańskim w II połowie XX i początkach XXI wieku
